ผลกระทบของความเครียดต่อสุขภาพกายและสุขภาพจิต

วิธีจัดการ ความเครียดต่อสุขภาพ กายและสุขภาพจิต ต้องทำอย่างไร

ความเครียดต่อสุขภาพ กายและสุขภาพจิต ส่งผลต่อคนทุกวัย ทุกเพศ และทุกภูมิหลัง เป็นการตอบสนองทางสรีรวิทยาตามปกติต่อภัยคุกคามหรือความท้าทายต่าง ๆ อย่างไรก็ตาม เมื่อความเครียดเกิดขึ้นมากเกินไปจนกลายเป็นภาวะความเครียดเรื้อรัง อาจส่งผลกระทบอย่างมากต่อสุขภาพกายและสุขภาพจิต ในบทความนี้ เราจะพาคุณไปรู้จักกับผลกระทบของความเครียดต่อร่างกายและจิตใจ รวมถึงกลไกที่อยู่เบื้องหลังความเจ็บป่วยที่เกี่ยวข้องกับความเครียด และความสำคัญของการจัดการกับความเครียด

การตอบสนองทางสรีรวิทยาต่อความเครียด

• เมื่อร่างกายประสบกับความเครียด ไฮโปทาลามัสในสมองจะกระตุ้นการหลั่งฮอร์โมน เช่น คอร์ติซอลและอะดรีนาลีน ซึ่งจะเกิดเป็นภาวะ “สู้หรือหนี” ซึ่งหมายถึงการที่สมองจะพยายามตัดสินใจว่าจะทำอย่างไรดี การตอบสนองนี้จะเพิ่มอัตราการเต้นของหัวใจ การหายใจ และความดันโลหิต ไปพร้อม ๆ กับการเปลี่ยนทิศทางการไหลเวียนของเลือดออกจากระบบย่อยอาหาร ไปยังกล้ามเนื้อและอวัยวะที่เกี่ยวข้องกับการต่อสู้หรือหลบหนี 
• การปลดปล่อยฮอร์โมนเหล่านี้เป็นการตอบสนองที่จำเป็นต่อการคุกคามที่เกิดขึ้นอย่างฉับพลัน เช่น อันตรายทางร่างกายหรือเหตุฉุกเฉินกะทันหัน อย่างไรก็ตาม ความเครียดเรื้อรังสามารถทำให้ร่างกายอยู่ในสภาวะกระตุ้นการทำงานอย่างต่อเนื่อง จนกลายเป็นภาวะต่อสู้หรือหนีอยู่แทบจะ 24 ชั่วโมง ซึ่งนำไปสู่ผลเสียต่อสุขภาพร่างกายและจิตใจหลายประการ

ผลกระทบของ ความเครียดต่อสุขภาพ ร่างกาย

• ความเครียดเรื้อรังสามารถนำไปสู่ปัญหาสุขภาพร่างกายได้หลายอย่าง รวมถึงโรคหัวใจและหลอดเลือด เบาหวาน และโรคอ้วน การเปิดใช้งานภาวะ “สู้หรือหนี” เป็นเวลานานอาจทำให้อัตราการเต้นของหัวใจและความดันโลหิตเพิ่มขึ้น เมื่ออยู่ในสภาวะนี้นานเท่าไหร่ ความเสี่ยงที่จะเกิดความดันโลหิตสูงและโรคหัวใจก็จะเพิ่มขึ้นเท่านั้น 
• ความเครียดเรื้อรังยังส่งผลต่อระบบย่อยอาหาร ทำให้เกิดอาการต่างๆ เช่น คลื่นไส้ ปวดท้อง และท้องเสีย นอกจากนี้ ความเครียดเรื้อรังยังนำไปสู่ความตึงเครียดของกล้ามเนื้อ ปวดศีรษะ และปวดเรื้อรัง ซึ่งจะทำให้ความเครียดในร่างกายแย่ลงไปอีก
• ความเครียดยังสามารถสร้างผลกระทบต่อระบบภูมิคุ้มกันของคุณได้อีกด้วย เมื่อร่างกายอยู่ภายใต้ความเครียด คอร์ติซอลและฮอร์โมนความเครียดอื่นๆ สามารถกดระบบภูมิคุ้มกัน ทำให้ร่างกายต่อสู้กับการติดเชื้อและโรคอื่นๆ ได้ยากขึ้น เมื่อเวลาผ่านไปนานมากขึ้น สิ่งนี้สามารถนำไปสู่การติดเชื้อต่าง ๆ ได้ง่ายขึ้น รวมไปถึงอาการอักเสบเรื้อรังและโรคภูมิคุ้มกันทำลายตนเอง เช่น โรคไขข้ออักเสบ โรคลูปัส

ผลของความเครียดเรื้อรังต่อสุขภาพจิต

• ความเครียดเรื้อรังยังส่งผลอย่างมากต่อสุขภาพจิตอีกด้วย ความเครียดสามารถทำให้เกิดความรู้สึกวิตกกังวล หงุดหงิด และซึมเศร้า รวมทั้งรบกวนการนอน เช่น นอนไม่หลับ ความเครียดเรื้อรังยังสามารถนำไปสู่ความเหนื่อยหน่าย สภาวะของความอ่อนล้าทางอารมณ์ ร่างกาย และจิตใจ ซึ่งมักพบในผู้ที่มีความเครียดในระดับสูงเป็นระยะเวลานาน
• ผลกระทบต่อสุขภาพจิตที่ร้ายแรงที่สุดอย่างหนึ่งของความเครียดเรื้อรังคือการพัฒนาความผิดปกติทางอารมณ์ การศึกษาพบว่าความเครียดเรื้อรังสามารถนำไปสู่การเปลี่ยนแปลงทางเคมีในสมองที่ส่งผลต่อการควบคุมอารมณ์ ความเครียด อีกทั้งยังทำให้สภาวะสุขภาพจิตที่มีอยู่เดิมแย่ลง เช่น โรคอารมณ์สองขั้วและโรคเครียดหลังเหตุการณ์สะเทือนใจ (PTSD)

เทคนิคการจัดการความเครียด

• หนึ่งในเทคนิคการจัดการความเครียดที่มีประสิทธิภาพที่สุดคือการลดความเครียดด้วยสติ (MBSR) MBSR หมายถึงการปฏิบัติทางกายต่างๆ เช่น การทำสมาธิ โยคะ และการฝึกหายใจที่ช่วยให้ผู้ที่กำลังทำตระหนักถึงความคิด อารมณ์ และความรู้สึกทางร่างกายของตนมากขึ้น 
• เทคนิคการจัดการความเครียดที่มีประสิทธิภาพอื่นๆ ได้แก่ การออกกำลังกาย ซึ่งสามารถช่วยลดอาการของความเครียดได้เป็นอย่างดี และยังมีการบำบัดด้วยความคิดและพฤติกรรม (CBT) ซึ่งสามารถช่วยให้แต่สมองพัฒนาทักษะการเผชิญความเครียดที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น